Co rozumiemy przez słowa "auto gaz"?

Wprowadzenie do auto gazu

Gaz płynny jest od lat uznawany za jedno z najbardziej ekonomicznych i przyjaznych środowisku źródeł energii. W dzisiejszych czasach stanowi on znakomitą alternatywę dla tradycyjnych paliw. Przyjrzyjmy się bliżej fascynującej historii gazu płynnego w naszym kraju.

Z tego artykułu poznasz:

• Początki wykorzystania gazu płynnego w Polsce
• Etapy rozwoju przemysłu gazowego na przestrzeni lat
• Powody, dla których LPG stał się alternatywą dla gazu ziemnego

Moment pojawienia się pierwszego samochodu zasilanego LPG w Polsce

Jak wyglądały początki gazownictwa w Polsce?

Historia gazu w Polsce rozpoczęła się w niezwykłym miejscu - latarni morskiej w Gdańsku. W 1819 roku, jako druga na świecie, rozbłysła ona światłem gazowym. Równocześnie uruchomiono niewielką gazownię, obsługującą wyłącznie potrzeby latarni. Pionierem w miejskim oświetleniu gazowym był Kraków, gdzie w 1830 roku profesor Karol Mohr z cesarsko-królewskiego Instytutu Technicznego zainicjował oświetlenie ulicy Gołębiej gazem koksowniczym. Mimo innowacyjności, pomysł początkowo nie zyskał szerokiego poparcia. Kolejne lampy gazowe pojawiły się w 1843 roku we Wrocławiu, a rok później rozświetliły Plac Zamkowy w Warszawie.

Przełomowym momentem było zastosowanie gazu w przemyśle w 1835 roku, gdy warszawska odlewnia żelaza i metali kolorowych wprowadziła oświetlenie gazowe. Rosnące zainteresowanie gazem w sektorze przemysłowym doprowadziło do utworzenia w 1845 roku małej fabryki gazu w Poznaniu, której głównym zadaniem było dostarczanie paliwa do oświetlenia miejscowej drukarni przy ulicy Wielkiej.

Od 1847 roku rozpoczął się dynamiczny rozwój zakładów gazowniczych w największych polskich miastach, które systematycznie rozszerzały swoją działalność.

W 1856 roku sieć gazowa w głównych miastach Polski przedstawiała się następująco:

857 latarni gazowych oświetlało ulice Wrocławia,

w Szczecinie funkcjonowało 593 latarni oraz zasilano 1643 gospodarstw domowych,

Gdańsk dysponował 312 latarniami i dostarczał gaz do 508 prywatnych posesji,

Poznań szczycił się 414 latarniami (z planami rozbudowy do 1500 lamp przed końcem 1856 roku).

Wraz z rozwojem sieci gazowej, coraz istotniejsze stawało się wykorzystanie gazu przez odbiorców indywidualnych. Początkowo służył on wyłącznie do oświetlania prywatnych domostw, jednak przełom nastąpił w 1896 roku. Wtedy to po raz pierwszy wykorzystano gaz wysokociśnieniowy, powstający podczas wydobycia ropy naftowej. Pionierski projekt zrealizowano w Schodnicy na Podkarpaciu, gdzie gaz został bezpośrednio skierowany do zasilania kotła gazowego w miejscowej rafinerii.

Jak rozwijał się przemysł gazowy w naszym kraju?

Znaczącym wydarzeniem było utworzenie w 1909 roku Państwowej Fabryki Olejów Mineralnych „Polmin" - nowoczesnego zakładu, który nieprzerwanie funkcjonował przez trzy dekady. W 1912 roku powstał pierwszy gazociąg przesyłowy gazu płynnego, wykorzystywany do opalania kotłów i dystrybucji do innych zakładów. Rozwój sieci gazowej postępował dynamicznie - w 1920 roku uruchomiono gazociąg Jasło-Gorlice, a już dwa lata później sieć na Podkarpaciu osiągnęła 68 km długości. Do 1939 roku łączna długość gazociągów w Polsce przekroczyła 800 km.

Koniec lat 30. XX wieku przyniósł rozwój przemysłowych instalacji gazowych. Flagowym projektem była budowa gazociągu centralnego Roztoki-Warszawa, mającego na celu dostarczanie gazu do Centralnego Okręgu Przemysłowego. W pierwszej fazie gaz doprowadzono do Sandomierza, Rzeszowa, Stalowej Woli i Skarżyska-Kamiennej.

Po II Wojnie Światowej polska infrastruktura gazowa znacząco się rozwinęła. Na terenie kraju funkcjonowały 262 gazownie węglowe, które stopniowo adaptowano do wykorzystania gazu ziemnego. Przełomowym momentem był rok 1949, kiedy na Śląsku utworzono rozległą sieć przesyłową, docierającą do głównych ośrodków miejskich - Krakowa, Łodzi i Warszawy.

Rok 1954 zapisał się w historii europejskiego gazownictwa - w Roztokach koło Jasła powstał pierwszy na kontynencie podziemny magazyn gazu ziemnego. Kolejnym kamieniem milowym było odkrycie w 1958 roku największego polskiego złoża gazu ziemnego w Przemyślu. Do 2018 roku wydobyto z niego imponującą ilość 65 mld m³ surowca. Spośród 540 odwierconych otworów, 322 nadal pozostają aktywne. Aktualne badania wskazują na dostępne zasoby rzędu 20 mld m³ gazu.

Sieć gazowa w Polsce systematycznie się rozrastała - w 1975 roku osiągnęła długość 9000 km, obejmując zasięgiem kolejne miasta: Poznań, Gdańsk, Szczecin, Wrocław, Białystok, Piłę oraz region Śląska. Według najnowszych danych z końca 2022 roku, długość sieci przesyłowej wynosi już prawie 12 000 km.

Dlaczego LPG stał się alternatywą dla gazu ziemnego?

Według GUS, pod koniec 2021 roku aż 96% sieci cieplnej znajdowało się w miastach. Zważywszy, że obszary wiejskie stanowią 83% terytorium UE i obejmują około 50 mln gospodarstw, LPG stał się dla nich dostępnym i ekonomicznym rozwiązaniem alternatywnym. Ogrzewanie gazem płynnym oferuje liczne korzyści, w tym przystępne koszty, łatwość obsługi systemu oraz przyjazny wpływ na środowisko naturalne.

Obecnie około 40% polskich gospodarstw domowych wykorzystuje kuchenki zasilane gazem płynnym z butli. Instalacje zbiornikowe zyskują na popularności, a ich odpowiednio dobrane parametry umożliwiają magazynowanie rocznego zapasu LPG do kompleksowego wykorzystania w domu - od ogrzewania, przez gotowanie, aż po podgrzewanie wody. Równolegle obserwujemy wzrost zastosowania gazu płynnego w sektorze przemysłowym. Przedsiębiorcy coraz częściej inwestują w wózki widłowe na LPG, które przewyższają wydajnością zarówno pojazdy spalinowe, jak i elektryczne. Butle gazowe do tych wózków sprawdzają się doskonale zarówno w przestrzeniach zamkniętych, jak i na zewnątrz.

Polski rynek gazu płynnego w głównej mierze opiera się na imporcie z Rosji (47,1%) oraz Szwecji (30,3%), podczas gdy krajowa produkcja zaspokaja około 20% zapotrzebowania.

Kiedy pojawił się pierwszy samochód na LPG w Polsce?

Historia polskiego autogazu rozpoczęła się w 1974 roku, gdy Pan Zbigniew Domański zmodyfikował swojego Fiata 125p z silnikiem 1300 cm³ do zasilania LPG. Ta pionierska instalacja powstała z zaadaptowanych elementów przemysłowych, w tym reduktora pochodzącego z zakładów mięsnych w Kole. Innowacyjne rozwiązanie wymagało poziomego umieszczenia 11-kilogramowej butli w bagażniku oraz zastosowania rurki syfonowej, zapewniającej dopływ ciekłego gazu do parownika. Choć instalacja powstała w latach 70., oficjalną homologację uzyskała dopiero w 1991 roku, co uznaje się za oficjalny początek rynku autogazu w Polsce.

Pierwszy komercyjny punkt tankowania LPG został uruchomiony w Słupsku w 1992 roku. Inwestycja w budowę takiej stacji wymagała znaczących nakładów finansowych, sięgających około 40 tysięcy dolarów, co w realiach ekonomicznych lat 90. stanowiło astronomiczną kwotę. Z biegiem czasu polskie przedsiębiorstwa zaczęły rozwijać własne kompetencje w zakresie produkcji stacji LPG. Istotnym wyzwaniem logistycznym pozostawał transport gazu - na początku dekady Polska dysponowała zaledwie dwiema cysternami do przewozu LPG. Dopiero prywatyzacja sektora rozlewni przyczyniła się do rozwoju floty autocystern, usprawniając dystrybucję.

Do 1992 roku firma "AUTOGAZ" Zbigniewa Domańskiego posiadała monopol na montaż instalacji LPG. Sytuacja zmieniła się, gdy działalność w tej branży rozpoczęła rozlewnia gazu w Gdyni Chyloni. Od tego momentu nastąpił gwałtowny wzrost liczby warsztatów montujących instalacje gazowe. Liczba pojazdów z LPG w Polsce systematycznie rosła - od 52 tysięcy w 1994 roku (10. miejsce globalnie) do ponad 3 milionów obecnie (2. pozycja na świecie). Samochody na gaz stanowią obecnie 17% wszystkich pojazdów w kraju.

W pierwszym półroczu 2023 roku konsumpcja LPG w Polsce osiągnęła poziom około 2 mln ton. Obserwuje się rosnące wykorzystanie propanu w sektorze rolniczym i przemysłowym, a także jako czynnika chłodniczego. W kontekście globalnego kryzysu energetycznego, LPG wykazuje znaczący potencjał rozwojowy i powinien odegrać istotną rolę w transformacji energetycznej Polski oraz realizacji założeń Europejskiego Zielonego Ładu.